Çin, 5000 yıllık geçmişi olan ve yüzölçümü bakımında Türkiye’nin 13 katı büyüklüğünde bir ülke. Hal böyle olunca da ülkenin farklı bölgelerinde çok sıradışı yapılar görülebiliyor. Xian şehrinde bulunan Terracotta Taş Askerler ordusu bunlardan bir tanesi.
Terracotta ordusu, milattan önceki yıllarda Qin Hanedanı imparatoru için yapılan dev mezarın etrafında, yerin altına gömülen ve binlerce taş askerden oluşan orduya verilen ad. İlginçtir ki binlerce yıl önce yapılan taş asker ordusunu oluşturan askerlerin herbiri farklı yüz hatlarına sahip.
Terracotta askerleri Çin ve Dünya için çok önemli. Öyle ki Askerlerin bulunduğu bölge ve çevresinde yer alan Qin Hanedanı imparatoru Qin Shihuang’ın mezarı 1987’den beri UNESCO Dünya Mirasları listesinde yer alıyor. (Kaynak: UNESCO)
Terracota Askerleri Nerede?
Bazı kaynaklarda taş askerler, bazılarında ise kil askerler olarak geçen terracotta askerleri Çin tarihinin en önemli şehirlerinden biri olan Xian şehrinde bulunuyor.
Xian Çin’in orta batı bölgesinde yer alıyor. Eski adı Xijing, yani batı başkenti. Çok sayıda hanedana başkentlik yaptığı için bu adla tanınıyor.
Hazır Çin tarihindeki batı başkentinden bahsetmişken küçük bir parantez açıp kuzey, güney ve doğu başkentlerinden de birer cümleyle bahsedeyim. Kuzey başkenti Beijing. Yani bugünkü Çin’in de başkenti olan Pekin. Güney başkenti Nanjing. Şanghay‘ın 300km batısında yer alan Nanjing, şu an aynı adla Jiangsu Eyaleti’nin başkentliğini yapmaya devam ediyor. Doğu başkenti ise Dongjing. Şehrin Çince adı Çince bilmeyenler için bir şey ifade etmese de Dongjing, Japonya’nın başkenti Tokyo’nun Çince’deki karşılığı.
Xian şehir merkezinde çok sayıda tarihi yapı bulunuyor. Xian, aynı zamanda tarihi İpek Yolu’nun en doğudaki başlangıç noktası olarak biliniyor.
Terracotta Ne Demektir?
Az çok Çince bilenler Çince’de terracotta diye bir sözcük olamayacağını bilirler. Terracotta ordusunun bulunduğu bölge Çince’de bingmayong(兵马俑) olarak söyleniyor. Bu da asker ve at mezarlığı anlamına geliyor.
Öğrendiğim kadarıyla İngilizce’de terracotta olarak söylenen sözcük Türkçe’ye de terakota olarak girmiş. Latince kökenli bu terim batı dillerine İtalyanca’dan geçmiş ve “pişmiş toprak” demekmiş. Başka bir deyişle terakotanın anlamı kahverengiye çalan kızıl renkli, kil bazlı mat seramikmiş. (Kaynak: Wikipedia)
Terracotta Askerlerinin Hikayesi
Terracotta taş asker ordusunun hikayesi ile ilgili bazı Türkçe, İngilizce ve Çince kaynaklara göz attım. Bu kaynaklarda yazılanlar birbirleriyle çok benzer düzeylerde.
Eski zamanlarda ölen kralların eşyaları, hayvanları ve eşleri ile birlikte gömülmesi çok olağan bir durum. MÖ 3. yüzyılda Çin’i tarihte ilk defa tek bir çatı altında toplamayı başaran Qin Hanedanı imparatoru Qin Shihuang(秦始皇)’ın ölümünün ardından ezber bozucu bir şekilde yüzyıllardır süregelen bu gelenek farklı bir şekilde uygulandı.
Qin Shihuang, ölümünden sonra eşleri, hayvanları ve hizmetkarları ile gömülmek yerine o dönemin teknolojisiyle taştan bir ordu yapılıp o orduyla beraber yerin altına gömüldü. Bu sayede de bu taş ordunun imparatoru koruyabileceğine inanıldı.
Qin Shishuang’ın mezarı ve terracotta taş askerler ordusu Xian şehir merkezine 35 kilometre uzaklıktaki alana inşa edildi. Farklı eyaletlerden gelen yaklaşık 700 bin kişi 30 yıl süren mezarın yapımında çalıştı.
Qin Shiguang için yapılan mezar Çin tarihinde bugüne kadar ulaşan en büyük mezar olarak biliniyor. Mezarın temeli dörtgen şeklinde. Uzunluğu 350 metre, genişliği ise 345 metre. Piramit yapılı mezarın en yüksek noktası ise yerden 76 metre yükseklikte.
Binlerce yıl boyunca Qin Shihuang’ın mezarı hep bilindi. Ama taş askerlerden 1974 yılına kadar kimsenin haberi olmadı.
1974 yılında mezarın 1km doğusunda bir köylü tesadüf sonucu yer altındaki askerlerden bir tanesini buldu. Durumu yetkililere bildirdikten sonra bölgede arkeolojik çalışmalar başladı ve işin rengi değişti.
Kazıldıkça taştan piyade askerler, okçular, at arabaları ve atlı süvariler bulundu. Boyları 1,80 civarlarında olan her bir askerin farklı yüz hatlarına sahip olduğu farkedildi. Tahminlere göre bölgede taştan 8000’den fazla asker, 500’den fazla at arabası, 100’den fazla da atlı süvari bulunuyor.
Mezara en yakın bölgede bulunan askerlerin büyük çoğunluğu ortaya çıkarılmış durumda; ama taş askerler ordusunun 56 kilometre karelik bir alana yayılmış olabileceği tahmin ediliyor.
İlk bulunduğu yıllarda renkli olan taş askerler havayla temas ettikten sonra zamanla rengini kaybetmiş.
Bölgenin Turizm Açısından Önemi
Terracotta askerlerinin bulunduğu bölge ve Xian şehri Çin turizmi için çok önemli. Xian, her ne kadar başkent Pekin ve Şanghay’a 1000kilometreden fazla mesafede olsa da tur şirketleri turistleri Xian’a mutlaka götürüyor.
Bölgeyi ziyaret edenler sadece turistler değil. Çin’i ziyaret eden çok sayıda yabancı devlet adamı da Terra Cotta askerlerini ziyaret ediyor. Bu liderlerin fotoğrafları ve Terracotta askerleri ile ilgili söyledikleri de girişte sergileniyor.
Ben oradayken taş askerler ordusunu ziyaret eden Türk başbakan veya cumhurbaşkanı yoktu. Benden sonra olup olmadığını bilmiyorum.
Terra Kotta Ordusu Bölgesine Nasıl Gidilir?
Terra Kotta ordusu, Çin’in hemen hemen en ortasındaki Xian şehrinde yer alıyor. Pekin ve Şanghay’da yaşayanların bu bölgeye arabayla ulaşabilmek için 10-20 saat arasında yolculuğu gözden çıkarması gerekiyor.
