Dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip üçüncü ülkesi olan Çin, fiziksel çeşitlilik anlamında da geniş bir yelpazeye sahip. Çin’in doğusunda ve güney bölümlerinde verimli ovalar bulunuyor ve tarımla uğraşan nüfusun çoğunluğu ülkenin bu bölümünde yaşıyor. Çin’in batısında ve kuzeyinde en bilinenleri Gobi ve Taklamakan olan çöller ve aynı zamanda yaylalar yer alıyor. İklim koşulları sebebiyle ülkenin bu bölgelerinde nüfus yoğunluğu daha düşük.
Her ne kadar sınır anlaşmazlıkları sebebiyle halen tartışmalı olsa da Çin’in yüzölçümü yaklaşık 9,6 milyon kilometrekare yani yaklaşık Türkiye’nin 13 katı büyüklüğünde. Bu büyüklükteki bir alana yayılmış olmasından ötürü Çin’in çok sayıda sınır komşusu mevcut.
Sınırlarının toplam uzunluğu 22457 kilometre olan Çin’in sınır komşuları Afganistan, Bhutan, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kore, Laos, Moğolistan, Myammar, Nepal, Pakistan, Rusya, Tacikistan ve Vietnam. Aynı zamanda 14500 kilometrelik kıyı uzunluğu olan Çin doğusundaki Sarı Deniz sebebiyle Japonya ve Tayvan ile de komşu.
Çin’de Everest’ten Yangtze Nehri’ne, Sarı Irmak’tan Turfan Havzası’na, Çinghay Gölü’nden Himalaya Dağları’na, Üç Boğaz Barajı’ndan Kutsal Dağlar’a kadar çok sayıda gezilip görülecek yer var. Çin’i yaz aylarında ziyaret ediyorsanız, özellikle ülkenin güney ve orta bölümlerinde etkisini gösteren Muson Yağmurları sebebiyle sırılsıklam olmanız mümkün. Bu yüzden Çin’in tadını çıkarabilmek için en uygun mevsim ilkbahar ve sonbahar dönemleri.
Çin topraklarının üçte biri dağlık, dörtte biri yayla, beşte biri vadi, onda biri tepeler ve yüzde on ikisi ovalardan oluşuyor.
Çin arazisinin yaklaşık %55’i tarım arazilerinden oluşsa da ekilebilir arazi oranı oldukça düşük, %13 seviyesinde. Tarım arazisi niteliğindeki toprakların geri kalanı otlak olarak kullanılan alanlar. Ülkedeki orman arazisi ise toplam arazinin %22’sine denk geliyor. Çin’de üretilen başlıca tarım ürünleri pirinç, buğday, patates, mısır, tütün, çay, elma ve pamuk. Kıyı şeridinin uzun olması sebebiyle balıkçılık da Çin’in önemli geçim kaynakları arasında yer alıyor.
Çin’in Coğrafi Konumu ve Koordinatları
Çin, Asya Kıtası’nın doğusunda, Uzak Doğu olarak adlandırılan bölgede 17-54° kuzey enlemleri ve 73-134° doğu boylamları arasında yer alıyor. Ülkenin doğusuyla batısı arasındaki uzaklık 4448 kilometre, kuzeyi ve güneyi arasındaki uzaklık ise 4065 kilometre. Ülkemizle karşılaştırıldığında Doğu-Batı mesafesi Türkiye’nin 2.5 katıyken Kuzey-Güney mesafesi tam olarak 6 katı uzunluğunda.
Çok geniş bir alana yayılmış olması ve kuzeyi ile güneyi arasında 4000 kilometrenin üzerinde bir uzaklık olması sebebiyle Çin’de çok farklı iklim türleriyle karşılaşmak mümkün. Örneğin ülkenin kuzeyinde -20 derecede çetin kış koşulları yaşanırken, en güneyde +20 derecede sıcak bir bahar gününün tadına varabilirsiniz.
2018 verilerine göre 1,4 milyar kişilik nüfusa sahip Çin bu sayıyla dünya nüfusunun %18,5’luk kısmını topraklarında barındırıyor. Toplam nüfus bu denli yüksek olsa da genel olarak Çin’deki dağınık yerleşim sebebiyle nüfus yoğunluğu sadece 151. Çin’de şehirleşme oranı %57 seviyesinde ve en kalabalık şehri 22 milyonluk nüfusuyla Şanghay.
Çin’in Çevresinde Hangi Denizler Var?
Çin’in güneyinde kapalı bir deniz olan Güney Çin Denizi aslında Büyük Okyanus’a bağlı bir deniz. Malakka Boğazı ile Hint Okyanusu’ndan ayrılıyor.
Ryukyu ve Kyushu Adaları ile Büyük Okyanus’tan ayrılan Doğu Çin Denizi de Büyük Okyanus’un bir kolu. 1.249.000 kilometrekarelik yüz ölçümü olan Doğu Çin Denizi, Marmara Denizinin tam 110 katı. Yangtze Nehri Doğu Çin Denizi’ne dökülüyor. Resif yerleşimi açısından çok zengin olan Doğu Çin Denizi bu denize komşu olan Güney Kore, Japonya, Tayvan ve Çin açısından jeopolitik bir öneme de sahip.
Doğu Çin Denizi’nin Çin ve Kore Yarımadasının içlerine doğru girmiş olan bölümüne adını veren Sarı Deniz, Çin’in bir diğer önemli denizi. Sarı Irmak’tan gelen alüvyonlar sebebiyle rengi sarı olan Sarı Deniz, Marmara Denizi’nin yaklaşık 36 katı büyüklüğe sahip.
Çin’de Mutlaka Görülmesi Gereken Yerler
Çin’in mutlaka görülmesi gereken yerlerinin başında Everest Dağı geliyor. Bölge olarak Nepal’de yer alan Everest Dağı 8.8 kilometrelik yüksekliğiyle ülkemizin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı’nın 1,7 katı yüksekliğinde.
Ortalama yükseltisi 1840 metre olan Çin’deki en alçak bölge, deniz seviyesinden 154 metre aşağıda olan Turfan Havzası. Doğu Sincan bölgesinde bulunan bu çökelti havzası yaklaşık 50.000 kilometrekarelik bir alanı kapsıyor.
Çin’de bulunan en uzun nehir Yangtze Nehri. Asya Kıtası’nın en uzun nehri olan Yangtze Nehri aynı zamanda dünyanın Nil Nehri ve Amazon Nehri’nden sonra üçüncü en uzun nehri. Yangtze Nehri 6370 kilometre uzunluğunda. Yangtze Nehri ülkemizden doğan ve topraklarımızdan denize dökülen en uzun nehir olan Kızılırmak Nehri’nin tam 4,7 katı uzunluğunda.
Yangtze Nehri’nin üzerine kurulmuş olan Three Gorges Dam (Üç Boğaz Barajı) 22500 MW’lik kapasitesiyle dünyanın en büyük hidroelektrik barajı olma özelliğini taşıyor. Türkiye’nin en büyük barajı olan Atatürk Barajı’nın 2405 MW’lik kapasitesiyle karşılaştırıldığında devasa bir kapasiteye sahip olan Üç Boğaz Barajı, bir yandan elektrik üretimini sağlarken bir diğer yandan da nehir üzerindeki gemi trafiği kapasitesini arttırması ve sel baskınlarını önlemedeki katkısı sebebiyle de büyük öneme sahip.
Çin’in Yangtze’den sonra en uzun ikinci nehri ve dünyanın en uzun altıncı nehri olan Sarı Nehir“Çin Medeniyetinin Beşiği” ve Çin’in Kederi” olarak anılıyor. Efsaneye göre Çin İmparatoru Yu, 4000 yıl önce burada yaşanan ve nehrin debisinin normalin 500 katına çıkmasına sebep olan sel felaketinde nehir yatağını temizleyerek yeni kanallar açmış ve böylece daha önce hiç kontrol altına alınamayan selleri önleyebilmiş. Suların çekilmesinin ardından ortaya çıkan verimli topraklarda Çin uygarlığı gelişme fırsatı bulmuş. Nehre Sarı Nehir denmesinin sebebi çıkış yerine yakın bölgelerdeki çamur oranının çok yüksek olması ve debisinin yüksek olması. Sarı Nehir hala çok sayıda sele sebep oluyor ve binlerce Çinli bu sellerde hayatını kaybediyor. 1870 yılında yaşanan selde 1 milyondan fazla Çinli hayatını yitirmiş durumda.
Çin’in en büyük gölü Çinghay Gölü. Alanı 4543 kilometrekare. Alkali bir tuz gölü olan Çinghay Gölü’nün boyutu dönemsel olarak değişiyor olsa da Çinghay Gölü ülkemizin en büyük gölü olan Van Gölü’nden %20 daha geniş bir alana sahip.
Dünyanın en yüksek dağları olan Himalaya Dağları, ortalama yüksekliği 3900 metre olan 1 milyon kilometrekarelik yüz ölçüme sahip Tibet Platosu’nda yer alıyor. Himalayalar Güneybatı Hindistan ve Bangladeş sınırında bulunuyor.
Çin’in önemli fiziksel varlıklarından biri de Daoist ve Budist inanışlarına göre kutsal sayılan dağlardır. Daoist inanışına göre kutsal sayılan Beş Yüce Dağ Tài Shān, Huà Shān, (Nán) Héng Shān, (Běi) Héng Shān ve Sōng Shān dağlarıdır. Diğer taraftan Budizm inanışına göre kutsal sayılan Dört Kutsal Dağ ise Wǔtái Shān, Éméi Shān, Jiǔhuá Shān, Pǔtuó Shān dağlarıdır.
Kaynaklar
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87in_co%C4%9Frafyas%C4%B1
https://tr.wikipedia.org/wiki/Turfan_Havzas%C4%B1
https://tr.wikipedia.org/wiki/Yangtze
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87inghay_G%C3%B6l%C3%BC
https://www.akademikcografya.com/cin-halk-cumhuriyeti-cografyasi
https://www.cografya.gen.tr/siyasi/devletler/cin-halk-cumhuriyeti.htm
Çin Genel özellikler
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sar%C4%B1_Irmak
https://www.enerjiatlasi.com/en-buyuk/hidroelektrik
https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCney_%C3%87in_Denizi
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sar%C4%B1deniz
